Is er nog iets te zeggen over de Beatles dat nog niet is gezegd? Van encyclopedische boeken waarin elke opnamesessie gedetailleerd wordt beschreven tot clickbait-artikelen over waarom ze slecht zijn, mensen praten en denken en schrijven over de groep sinds ze 60 jaar geleden voor het eerst op het toneel verschenen. Nu met nog een Beatles-film op het dek - Peter Jackson's 3-part The Beatles: Get Back , die op 24 november in première gaat op Disney+ – misschien is het tijd om helemaal naar het begin te gaan, de jaren 1964 Een welverdiende nachtrust , die momenteel beschikbaar is voor streaming op HBO Max.
Tegen de tijd dat de Beatles begonnen te filmen Een welverdiende nachtrust in maart 1964 hadden ze al een hele reeks hitsingles en twee albums uitgebracht en maakten ze hun historische Amerikaanse optreden op De Ed Sullivan Show . De aanvankelijke impuls was commercieel van aard - een snelle verzilvering van een hete nieuwe band met soundtrack en albumkoppelingen - maar zoals met alles in het Beatles-milieu betekende dit niet dat het goedkoop was of dat de kwaliteit van de muziek was onder hun gebruikelijke hoge normen. De film werd opgenomen voor een laag budget van ongeveer een half miljoen dollar en werd geregisseerd door Richard Lester, een Amerikaan die in het Verenigd Koninkrijk woont en die zijn start kreeg met televisie en muzikale komedies en die in 1965 zou gaan regisseren. Helpen!
Vanaf het eerste gitaarakkoord van A Hard Day's Night - een van de beroemdste akkoorden in de geschiedenis van de popmuziek - is het instant chaos. The Beatles worden op straat achtervolgd door een menigte jonge meisjes, een terugkerend gevaar in de hele film. De anonieme schreeuwende vrouwelijke horde is vergelijkbaar met de zombiekuddes van De levende doden , een alomtegenwoordig gevaar dat om elke hoek loert. Onderweg is Paul's grootvader, gespeeld door de ervaren Ierse acteur Wilfrid Brambell, die dient als de wildcard van de film, die conflicten zaait en waar hij ook gaat.
De plot van de film is eenvoudig; the Beatles reizen naar Londen om op televisie op te treden voor een bewonderend publiek van tienermeisjes. Wat kan er fout gaan? Alles, blijkbaar. Tussen komische segmenten door waarin de jongens in cirkels rondrennen of de pretenties van de Britse samenleving uitzenden, lipsynchroon de Beatles met nummers van hun nieuwe album en recente singles. De kwaliteit van het materiaal van de band valt op, van de voor de hand liggende hits tot Ringo's versie van I Want To Be Your Man, een nummer dat Lennon en McCartney verpanden aan de Rolling Stones, of George Harrison's Don't Bother Me, een van zijn mindere composities. maar gelijk aan het beste nummer van veel andere groepen.
Het brutale gevoel voor humor van de band komt volledig tot zijn recht. Het script van Alun Owen, dat hem een Academy Award-nominatie opleverde voor Best Original Screenplay, omvatte de eigen woorden van de Beatles uit interviews of afgeluisterd terwijl hij met de groep rondliep. Zelfs in dit vroege stadium van hun carrière hadden de vier arbeiders uit Liverpool, variërend in leeftijd van 20 tot 24, weinig tijd voor de hoogdravendheid van het Britse establishment. Ze praten terug naar veteranen uit de Tweede Wereldoorlog, onwetende modeontwerpers en televisieproducenten wiens arrogantie gemakkelijk op zijn kop wordt gezet. Het is opmerkelijk hoeveel de vier Beatles-persoonlijkheden al waren geplaatst in de archetypen waarvoor ze voor altijd bekend zouden staan, de vrolijke McCartney, de bijtende Lennon, de diepzinnige Harrison en Ringo, de komische droevige zak.
Een welverdiende nachtrust vindt een jonge band die op het punt staat de bestaande wereld op zijn kop te zetten. Het terrein waarop we ze zien navigeren, onmogelijk formeel en benauwd, bestaat niet meer. De Beatles vernietigden het door popmuziek in kunst te veranderen en een nieuwe generatie te belichamen die zou strijden tegen de heersende orde van leeftijd, achtergrond en klasse. Lester's regie is eveneens revolutionair in zijn camerawerk en gebruik van perspectief. Je kijkt naar iemand die de moderne muziekvideo (en videoalbum) in realtime maakt. Op het hoogtepunt van de film, wanneer de Beatles optreden voor een theater dat tot de rand gevuld is met schreeuwende extatische tienermeisjes, beweegt de camera van de voorkant van het podium, de menigte in en dan achter de band, dus we zien wat ze zijn zien. Het is moeilijk voor te stellen dat een tiener die naar de film keek, niet meteen een rock-'n-rollband wilde beginnen. Sterker nog, velen deden dat.
Een welverdiende nachtrust vindt een jonge band die op het punt staat de bestaande wereld op zijn kop te zetten. Het terrein waarop we ze zien navigeren, onmogelijk formeel en benauwd, bestaat niet meer. De Beatles vernietigden het door popmuziek in kunst te veranderen en een nieuwe generatie te belichamen die zou strijden tegen de heersende orde van leeftijd, achtergrond en klasse.
De film eindigt met de band die een helikopter tegenkomt voor een middernachtmatinee in Wolverhampton. Het laatste wat we zien is de helikopter die de lucht in vliegt. Het is me altijd opgevallen hoe het precies hetzelfde is als de film uit 1970 van de Rolling Stones Geef me onderdak loopt af. De twee films zijn gesolariseerde afbeeldingen van elkaar. Een daarvan is een geïdealiseerde fictie over het glamoureuze leven van jonge popsterren. De andere, een gruizige documentaire over een verweerde rockband die de dood van de jaren zestig navigeert. Stones-advocaat Melvin Lawyer zou bijna een stand-in kunnen zijn voor de grootvader van Paul. Een welverdiende nachtrust eindigt met de Beatles die wegvliegen in een wereld van mogelijkheden. Geef me onderdak eindigt met de Rolling Stones die op de vlucht slaan voor een echte plaats delict. Op dat moment was de wereld al veranderd.
Benjamin H. Smith is een schrijver, producer en muzikant uit New York. Volg hem op Twitter: @BHSmithNYC .
Kijk maar Een welverdiende nachtrust op HBO Max
Kijk maar Een welverdiende nachtrust op The Criterion Channel